На русском языке:
7 битв, которыми может гордиться каждый беларус
8 верасня 1514 году ў Бітве пад Воршай аб’яднаныя войскі Вялікага Княства Літоўскага разбілі ў тры разы большае войска маскоўскай дзяржавы. Тая перамога на многія гады спыніла маскоўскую экспансію на нашыя землі і дала магчымасць вызваліць значную частку ўсходніх зямель ВКЛ. Сёння Дзень воінскай славы Беларусі. І Ворша – гэта не адзінае бітва, дзе нашыя продкі перамаглі ворага, які значна пераўзыходзіў у колькасці нашых ваяроў.
Грунвальдская бітва
15 ліпеня 1410 г.
«Грунвальдская бітва» (1878) / Ян Матэйка
Месца: в. Грунвальд, Польшча
Сілы бакоў:
- ВКЛ і Польшча – 31 500 чалавек;
- Тэўтонскі ордэн – 27 000 чалавек;
Аб’яднаныя сілы ВКЛ і Польшчы пад кіраўніцтвам Вітаўта і Ягайлы разграмілі крыжакоў Тэўтонскага ордэна, якімі кіраваў Ульрых фон Юнгінген. Паводле гісторыкаў у бітве бралі ўдзел жыхары Полацку, Віцебску, Горадні, Магілёву, літоўцы, палякі і ўкраінцы. У войску ВКЛ было 28 палкоў з сучасных беларускіх земляў, 4 літоўскіх і 8 украінскіх. 35 з 40 харугваў ішлі пад сцягамі «Пагоня».
Перамога пераламіла ход Вялікай вайны (1409–1411), была спынена нямецкая экспансія на прыбалтыйскія і ўсходнеславянскія землі, і пакладзены пачатак палітычнаму заняпаду Тэўтонскага ордэна.
Бітва пад Воршай
8 верасня 1514 г.
Бітва пад Оршай / Ганс Крэль
Месца: Ворша, Беларусь
Сілы бакоў:
- ВКЛ – 25 000 чалавек;
- Маскоўская дзяржава – 75 000 чалавек;
Кіраваў войскам ВКЛ Вялікі гетман літоўскі Канстанцін Астрожскі. Лёгкую конніцу ўзначальваў адзін з багацейшых магнатаў княства Юрый Радзівіл, а польскіх коннікаў і пяхоту вялі ў бой Януш Свярчоўскі і Войцех Сампаліньскі.
Маскавіты былі разбітыя і ў паніцы кінуліся наўцёкі. Войскі ВКЛ страцілі толькі каля 4 000 байцоў, а «усходнія суседзі» у 10 разоў болей – 40 000. Перамога пад Воршай на шмат гадоў спыніла экспансію Масквы на нашыя землі, разбурыла саюз супраць ВКЛ паміж масковіяй і рымскай імперыяй. Таксама часткова былі вызваленыя ўсходнія землі ВКЛ.
Бітва пад Чашнікамі
26 студзеня 1564 г.
Малюнак бітвы ў нямецкім «лятучым лістку» (1564 г.) / Филюшкин А. И.
Месца: аг. Іванск побач з р. Ула, Беларусь
Сілы бакоў:
- ВКЛ – 4 000 – 10 000 чалавек;
- Маскоўская дзяржава – 8 000-25 000 чалавек;
Вялікалітоўскае войска пад камандаваннем вялікага гетмана Мікалая Радзівіла Рудога перамагло большае войска маскавітаў у 25 000 чалавек на чале з Пятром Шуйскім, якое па загадзе маскоўскага цара Івана Жахлівага мусіла аб’яднацца з войскам князёў Сярэбраных і ісці ў глыб Літвы, каб рабаваць і забіваць насельніцтва.
У выніку, не чакаючы аб’яднання ворагаў, ліцвіны атакавалі войска Шуйскага, ён жа паранены быў вымушаны бегчы з поля бітвы. Як толькі перадавы маскоўскі полк быў разбіты, за ваяводам пабегла ўсё войска. Войскі ВКЛ страцілі ўсяго толькі 20 байцоў, а маскавіты – 9 000, і яшчэ столькі ж патанула ў вадзе р. Улы і яе прытоку Крывіцы.
Бітва пры Клушыне
4 ліпеня 1610 г.
Бітва пры Клушыне / Шымон Багушовіч
Месца: в. Клушына, Расея
Сілы бакоў:
- Рэч Паспалітая — 7 000 чалавек;
- Руская дзяржава — 10 000 — 30 000 чалавек;
- Швецыя — 5 000 чалавек;
Войскі Рэчы Паспалітай пад кіраўніцтвам польскага гетмана Станіслава Жалкеўскага разграмілі руска-шведскае войска пад камандаваннем Дзмітрыя Шуйскага і Якаба Дэлагардзі.
Перамога ў гэтай бітве прывяла да таго, што Маскоўская дзяржава на некаторы час увогуле пазбавілася дзяржаўнасці, Масква пэўны час апынулася пад уладай Рэчы Паспалітай.
Бітва пад Палонкай
28 чэрвеня 1660 г.
Стэфан Чарнецкі падчас Трынаццацігадовай вайны (1654—1667)
Месца: в. Палонка, Беларусь
Сілы бакоў:
- Рэч Паспалітая — 12 000 чалавек;
- Маскоўская дзяржава — больш за 20 000 чалавек;
Адна з пераломных бітваў Трынаццацігадовай вайны (1654—1667), якая скончылася перамогай аб’яднаных сіл Рэчы Паспалітай над войскам Маскоўскай дзяржавы. У бой войска вялі Павел Ян Сапега і Стэфан Чарнецкі і ў выніку перамаглі. Гэтая бітва спыніла маскоўскую аблогу Ляхавіцкага замка і прывяла да вызвалення земляў Вялікага Княства Літоўскага па Дняпро на ўсходзе і Дзвіну на поўначы, а паводле некаторых даследчыкаў, таксама зарвала план наступу маскавітаў на Варшаву.
Больш за тое, бітва засведчыла пераход да Рэчы Паспалітай стратэгічнай ініцыятывы ў вайне. Нашыя ваяры згубілі каля 300 чалавек, а маскавіты – ад 2 да 3500, і яшчэ каля 700 палонных.
Бітва пад Мілавідамі
22 траўня 1863 г.
Бой паўстанцаў. / Малюнак пачатку ХХ стагоддзя
Месца: в. Мілавіды, Беларусь
Сілы бакоў:
- Паўстанцы Каліноўскага – 5 атрадаў (каля 900 чал.)
- Расейская імперыя – 5 ротаў з гарматамі (каля 430 чал. + 4 гарматы)
22 траўня 1863 г. на лагер паўстанцаў Кастуся Каліноўскага пад в. Мілавіды, дзе знаходзіліся 5 паўстанцкіх атрадаў (Слонімскі, Ваўкавыскі, Гродзенскі, Навагрудскі і Пружанскі), былі кінутыя войскі Расейскай Імперыі са Слоніму і Нясвіжу.
Паўстанцамі камандаваў падпалкоўнік Аляксандр Лянкевіч. Расейскія войскі на чале з падпалкоўнікам Булгарыным атакавалі пазіцыі каліноўцаў цягам усяго дня з дапамогай абстрэлаў гарматамі, але ж паўстанцы вытрымалі ўсе атакі. У баях каліноўцы згубілі 18 чалавек, расейцы ж, страціўшы 50 чалавек забітымі і параненымі, вымушаныя былі адступіць. Поле бою засталося за паўстанцамі – яны перамаглі.
Баі пад Горкамі
5 і 9 траўня 1863 г.
Кастусь Каліноўскі сярод паўстанцаў / Пётр Сергіевіч
Месца: Горкі, Беларусь
Сілы бакоў:
- Паўстанцы Каліноўскага – 200-400 чал.
- Расейская імперія – 7 рот пяхоты (940 салдат, не менш 7 гармат,
40 казакоў)
У адрозненні ад іншых, Баі пад Горкамі – гэта не адно, а шэраг узброеных сутыкненняў паміж беларускімі паўстанцамі Кастуся Каліноўскага і рэгулярнымі войскамі Расійскай імперыі, што адбыліся падчас паўстання 1863-64 гг. у наваколлях вёскі Горкі. Паўстанцкім атрадам кіраваў генерал Рамуальд Траўгут. Даведаўшыся пра стварэнне атраду, расейцы кінулі на паўстанцаў свае рэгулярныя войскі.
Раніцай 5 мая 1863 года ў раёне дамбы ў ваколіцах Горак з’явіўся першы атрад рэгулярных войскаў РІ агульным лікам у адну роту пяхоты (120 чалавек) і 40 казакоў пад камандаваннем паручніка Пракофʼева. Паўстанцам атрымалася зладзіць засаду на дамбе і атачыць рускія войскі. Падчас цяжкага бою тыя панеслі значныя страты ў 4 забітых і 20 параненых і былі змушаны паспешна адступіць за падмацаваннем. 5 траўня 1863 г. паўстанцы перамаглі.
Наступны бой быў 9 траўня 1863 г, расейцы пайшлі на каліноўцаў ужо не адным, а двума ротамі пяхоты (240 чалавек) з 3-я гарматамі пад камандаваннем палкоўніка Эрнберга. Падчас двухгадзіннага бою ў гушчы лесу расейцы страцілі 2 чалавека забітымі і 12 параненымі і былі змушаны зноў адступіць.
Дзве перамогі запар – гэта менавіта тое, чым мы можам ганарыцца за нашых продкаў, але ж расейцы зноў атакавалі лагер 13 мая 1863 года. Гэтым разам — адразу з двух бакоў абʼяднанымі сіламі, якія налічвалі 4 роты (480 салдат) пяхоты і не менш за 4 гарматы.
Падчас цяжкага трохгадзіннага бою паўстанцы былі падзелены, частцы з іх атрымалася прадрацца да рачной дамбы, аднак там яны былі акружаны і знішчаны або запалонены. Другая частка разам з Траўгутам вырвалася з акружэння і была змушана паспешна адступіць. На жаль, але вынікам трэцяга боесутыкнення стала поўнае знішчэнне атраду, які страціў больш за 70 чалавек забітымі і яшчэ каля 50 палоннымі, у тым ліку 20 вершнікаў. Рускія страты ў апошнім баі склалі 3 забітых і 10 параненых. Тым не менш, самому Траўгуту з купкай мяцежнікаў атрымалася пазбегнуць плянення.
Гэта далёка не ўсе перамогі беларусаў у баях, але гэтыя прыклады як нішто іншае паказваюць мужнасць і моц нашага народу. З Днём воінскай славы Беларусі!
