На русском языке:
«С нуля до 150 000 тонн в месяц»: Компания Воробья в обход санкций экспортировала в Эстонию рекордное количество нефтепродуктов
Нягледзячы на ўведзеныя санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі, тавараабмен Беларусі з краінамі Балтыі ў мінулым годзе рос рэкорднымі тэмпамі. Мацней за ўсіх у гэтым спісе вылучалася Эстонія, якая ў 2021 годзе імпартавала амаль у тры разы больш беларускіх нафтапрадуктаў, чым год таму. Акрамя таго, у Эстонію перапраўлялася і трэць беларускай нафты, якая раней прыходзіла ў латвійскія парты.
Эстонская газета Eesti Päevaleht, выданне Re:Baltica і тэлеканал «Белсат» правялі сумеснае расследаванне і высветлілі, што за беларуска-эстонскімі гандлёвымі адносінамі стаіць шэраг кампаній, звязаных з беларускім алігархам Мікалаем Вараб’ём, які трапіў пад санкцыі.
Як беларускі мазут трапляе ў эстонскі порт?
Расследавальнікам стала вядома, што нягледзячы на санкцыі ЕС, цягнікі з беларускім мазутам рэгулярна адпраўляюцца з Наваполацка і праз Латвію трапляюць у эстонскі порт Мууга. За экспарт нафтапрадуктаў адказвае беларуская «Новая нафтавая кампанія» (ННК), якая трапіла ў 4-ы санкцыйны пакет ЕС, а яе асноўным уладальнікам з’яўляецца беларускі праўладны алігарх Мікалай Варабей, які таксама знаходзіцца пад санкцыямі ЗША.
Экспарт працягнуўся дзякуючы пагадненням, падпісаным да ўвядзення санкцый супраць ННК, што дазволіла беларускаму мазуту працягваць паступаць у парты краін Балтыі. Паводле інфармацыі журналістаў, ННК арганізавала як мінімум дзве пастаўкі мазуту ў эстонскі порт — адну ў кастрычніку 2020 года і іншую ў студзені 2021 года. Гэтую інфармацыю пацвердзіла і крыніца, знаёмая з пытаннем і сказала, што на падставе доўгатэрміновага кантракту з ННК пакупнікамі грузу з’яўляюцца кампаніі Tintrade і Coral Energy.
Аднак старыя кантракты — не адзінае, што дазволіла працягнуць пастаўкі. ЕС забараніў закупку ў Беларусі нафтапрадуктаў з пэўнымі таварнымі кодамі, але ёсць і іншыя, якія пад санкцыі не патрапілі. Так код нафтапрадукта 2710 — санкцыйны, а 2707 — не.
«Паміж дызельным палівам, мазутам і іншымі сумесямі грань вельмі тонкая. Кадаванне такіх прадуктаў заўсёды застаецца на меркаванне дэкларанта, таму заўсёды застаецца шчыліна для злачынных махінацый. Тэарэтычна можна прадаваць мазут (код 2710), які экспартуецца пад выглядам араматычных алеяў (код 2707)», — сказаў Уладзімір Сальнікаў, эксперт Расійскага цэнтра макраэканамічнага аналізу і кароткатэрміновага прагназавання.
Высветлілася, што з моманту, як ННК аб’явіла першы тэндар на перавозку мазуту праз парты Балтыі, аб’ём тавару, што ўвозіцца ў Эстонію, пад кодам 2707 вырас з нуля да 150 000 тон у месяц. Больш за тое, Эстонія з’яўляецца адзінай дзяржавай-сябрам ЕС, якая імпартуе з Беларусі прадукцыю з кодам 2707. У мінулым годзе доля Эстоніі ў агульным імпарце тавараў з гэтым кодам у ЕС на працягу некаторых месяцаў перавышала 99%, у іншыя — дасягала 100%.
Улічваючы, што санкцыі на гэты таварны код не закрануць ні адну іншую дзяржаву-сябра ЕС, то Эстонія цалкам можа рэкамендаваць Еўразвязу ўвесці абмежаванні на код 2707 ці ўвесці аднабаковыя дзяржаўныя санкцыі. Гендырэктар дэпартамента знешнеэканамічнай дзейнасці МЗС Эстоніі Юры Сейленталь сказаў, што да гэтага часу міністэрства не разглядала падобныя прапановы.
Як латвійскія бізнэсоўцы прадалі Вараб'ю тэрмінал у Рыжскім порце?
У красавіку 2021 года тэрмінал B.L.B Baltijas Termināls у Рыжскім порце, які належаў латвійскім бізнесменам Аляксею Чульцу і Сяргею Пастэрсу, быў прададзены прыватнай беларускай кампаніі «БелКазТранс».
Да снежня 2020 года «БелКазТранс» належала ўжо згаданаму Мікалаю Вараб’ю, аднак у камерцыйным рэгістры Латвіі ў якасці новага канчатковага бенефіцыяра тэрмінала пазначана Лідзія Ушакова. Больш за тое, менавіта гэтая жанчына стала ўладальніцай «БелКазТрансу» замест Вараб’я роўна за тыдзень да таго, як алігарх быў уключаны ў спіс асоб, супраць якіх збіраўся ўвесці санкцыі Еўразвяз. Аднак актыў ёй «належаў» нядоўга, ужо ў верасні 2021 года кампанію паглынула кіпрская фірма, якая належыць невядомаму грамадзяніну Азербайджана.
Лідзія Ушакова / Eesti Päevaleht
Пра саму Ушакову, як і пра іншых фігурантаў расследавання, вядома няшмат. Раней яна працавала ў кампаніі «Неанафта», што належыць Вараб’ю разам з іншым праўладным бізнэсоўцам Аляксеем Алексіным, , а таксама яна з’яўляецца саўладальнікам мінскага рэстарана «Бруклін». На просьбу журналістаў даць каментар яна не адказала.
Варта таксама адзначыць, што ў Латвіі той факт, што прадстаўнікі рэжыму ў Беларусі хочуць набыць тэрмінал, каб павялічыць уласны прыбытак за кошт скарачэння перавалачных пунктаў, стараліся не выдаваць.
Амаль 2 млн тон беларускіх нафтапрадуктаў за год
Безумоўна, латвійскі тэрмінал — гэта не адзіная сувязь латвійскіх бізнэсаў з беларускімі нафтапрадуктамі. Па звестках расследавальнікаў, эстонская кампанія Аляксея Чульца NT Marine напрамую звязана з кампаніяй Tintrade, якая перавозіла беларускую прадукцыю праз эстонскі порт Мууга на працягу ўсяго мінулага года. Пацвярджэннем таму служыць гадавая справаздача NT Marine, паводле якога Tintrade атрымала крэдыт у памеры 3,2 млн еўра і згадваецца ў дакументах як кампанія, звязаная з кіраўніцтвам або ўладальнікамі NT Marine.
Экспедытарам беларускіх нафтапрадуктаў праз Эстонію з’яўляецца эстонская кампанія AS Merktrans — даччыная кампанія Baltic Sea Bunkering (BSB), якая шмат гадоў была холдынгавай кампаніяй бізнэс-сеткі Чульца і Пастэрса. Сябра праўлення Merktrans пацвердзіў газеце Eesti Päevaleht, што ў мінулым годзе Merktrans пераправіў праз Эстонію 1,8 млн тон беларускіх нафтапрадуктаў. Аднак раскрываць падрабязнасці здзелкі ён адмовіўся.
«Увесь аб’ём перавозіцца тавару быў вольны ад санкцый, яго ўзгаднялі і звяралі з мытняй кожны раз перад пачаткам транспарціроўкі», — сказаў член праўлення Merktrans, Аляксандр Кавалёў.
NT Marine — грошы Вараб'ю і расійскі вугаль ва Украіну
Падрабязней варта сказаць і пра кампанію Аляксея Чульца NT Marine, якая грае далёка не апошнюю ролю ва ўсёй гэтай гісторыі. Справа ў тым, што па інфармацыі расследавальнікаў, менавіта гэтая кампанія з’яўляецца асноўнай крыніцай прыбыткаў латвійскага бізнэсмэна.
У 2020 годзе даходы кампаніі склалі 155 мільёнаў еўра, з якіх 29 мільёнаў паступілі з Украіны і 125, 8 мільёнаў — «з краін за межамі Еўрапейскага Саюза». Яшчэ ў 2019 годзе расійскі канал РБК паведаміў, што менавіта NT Marine атрымала спецыяльны дазвол на пастаўкі нафты і вугалю з Расіі ва Украіну. Паколькі гандаль вуглём паміж дзвюма краінамі быў забаронены, прадукцыя ішла праз Беларусь. Тады ж РБК са спасылкай на шматлікія крыніцы адзначаў, што NT Marine «знаходзіцца пад уплывам беларускага алігарха Мікалая Вараб’я». Вядома, што сувязь гэтая праходзіць праз «БелКазТранс». У 2020 годзе NT Marine прадаставіла «БелКазТранс» крэдыт у дзесяць мільёнаў еўра і гэтая здзелка таксама пазначана ў гадавой справаздачы кампаніі. Аляксандр Чулец сам пацвердзіў журналістам, што знаёмы з Мікалаем Вараб’ём, але на далейшыя пытанні адказваць адмовіўся.
«Я не буду даваць ніякіх каментараў па гэтым пытанні», – сказаў Чулец у тэлефоннай размове.
Апроч іншага ў гадавой справаздачы эстонскай кампаніі таксама сказана, што ў 2020 годзе яна набыла кіпрскую кампанію Gemenel Investments, якая актыўна займаецца развіццём нерухомасці ва Украіне. Журналісты высветлілі, што Чулец купіў кампанію ў дэпутата ўкраінскай Рады Вадзіма Столара. Столар прадстаўляе ў Радзе партыю «Апазіцыйная платформа — За жыццё», якую ўзначальвае Віктар Медзвядчук, супраць якога ўкраінскі ўрад увёў унутраныя санкцыі за «фінансаванне тэрарызму» (за вядзенне бізнэсу ў акупаваным Данбасе), а ў маі ён быў затрыманы па абвінавачанні ў дзяржаўнай здрадзе за вядзенне бізнэсу яшчэ і ў анэксаваным Расіяй Крыме.
