In English:
Comparing with Belarus and supporting aggression. How pro-governmental telegram-channels cover events in Kazakhstan
На русском языке:
Сравнение с Беларусью и поддержка агрессии. Как провластные телеграм-каналы освещают события в Казахстане
Пратэсты ў Казахстане, якія пачаліся 2 студзеня ў некалькіх населеных пунктах у Мангістаўскай вобласці з-за павышэння цэн на звадкаваны газ, у аўторак, 4 студзеня, перакінуліся практычна на ўсе рэгіёны краіны. У заходніх абласцях мясцовыя ўлады адкруцілі таму кошты на газ, прэм'ер-міністра адправілі ў адстаўку. Але пратэстоўцы не сышлі з вуліц. Яны выставілі палітычныя патрабаванні: змену рэжыму, вяртанне да Канстытуцыі 1993 года і правядзенне выбараў кіраўнікоў кожнай вобласці і горада. У інтэрнэце пачаліся параўнанні сітуацыі ў Казахстане з беларускімі пратэстамі летам-восенню 2020 года.
Рэдакцыя motolko.help паглядзела, як асвятляюць сітуацыю ў Казахстане праўладныя беларускія тэлеграм-каналы і расійскія медыя.
У Казахстане амаль не працуе інтэрнэт, сілавікі прымяняюць супраць пратэстоўцаў слёзатачывы газ, святлошумавыя гранаты, вадамёты. У сваю чаргу пратэстоўцы штурмуюць будынкі мясцовых адміністрацый, закідваюць камянямі паліцыю, пераварочваюць і падпальваюць машыны. У гарадах з’явіліся марадзёры.
Рэакцыя беларускіх праўладных тэлеграм-каналаў і дзяржаўных СМІ
Асноўны пасыл праўладных тэлеграм-каналаў, меркаванняў запрошаных экспертаў — параўнанне пратэстаў у Беларусі і Казахстане. У паведамленнях — агрэсія, абразы ў адрас апазіцыйных лідараў, блогераў і незалежных СМІ. Аўтары тэлеграм-каналаў падтрымліваюць сілавое рашэнне існуючай сітуацыі, вітаюць увод войскаў АДКБ у краіну, даюць парады па падаўленні іншадумства.
Жоўтыя СЛІВЫ
У тэлеграм-канале «Жоўтыя СЛІВЫ» першае паведамленне аб пратэстах у Казахстане з’явілася 4 студзеня ў 12:40. У наступных паведамленнях аўтары канала параўноўваюць тое, што адбываецца на вуліцах Казахстана з падзеямі ў Беларусі, адзначаюць, што ўсё адбываецца па адных і тых жа «метадычках», прыводзяць фота і відэа параўнання некаторых падзей, часам пратэстоўцаў называюць «майданутымі».
У канале шмат рэпостаў з іншых праўладных тэлеграм-каналаў. Публікуюцца відэа, подпісы да якіх адлюстроўваюць меркаванне аўтараў тэлеграм-канала, а не каментуюць падзею. Таксама публікуюцца скрыны з тэлеграм-каналаў, прызнаных экстрэмісцкімі, з подпісамі, якія нібыта абвяргаюць тую ці іншую інфармацыю, выкрываюць «фэйкі». Працягваючы параўнанне падзей з Беларускімі, у адным з постаў пішуць: «Так што чакаем з раніцы фоткі сініх жоп, слязлівыя апавяданні прастытутак і выхаду жанчын у белым з кветкамі».
Скрыншот з тэлеграм-канала «Жоўтыя СЛІВЫ»
Ужо днём 5 студзеня ў тэлеграм-канале з’яўляюцца рэпосты з пракрамлёўскіх тэлеграм-каналаў і медыя: RT, Салаўёў ды іншых. У подпісе пад адным з відэа напісана, што галоўная мэта «заходніх гіен» — не Украіна, Беларусь або Казахстан, а Расія.
У паведамленнях тэлеграм-канала часта ідзе адсылка да Польшчы і іншых краін Захаду, якія, на думку аўтараў, вінаватыя ў тым, што адбываецца. Пад відэа, на якім бачна калону ваеннай спецтэхнікі, ёсць каментар: «Ужо пад’язджаем. Гэта не фэйк: на відэа БТР-82. Шкада, пад’язджаем да Нур-Султана, а не да Варшавы. Але ўсяму свой час». Даецца станоўчая ацэнка ўводу войскаў АДКБ у Казахстан.
Азаронак. СТБ
Першае паведамленне па тэме пратэстаў у Казахстане ў тэлеграм-канале журналіста тэлеканала СТБ
Рыгора Азаронка з’явілася ў аўторак, 4 студзеня ў 15:36. Гэта быў рэпост з канала «NEXTЫ Қазақстан», створанага практычна за паўгадзіны да рэпоста. Пазней ён зробіць скрын з толькі што створанага канала «Карнікі Казахстана».
Азаронак актыўна робіць рэпосты з іншых праўладных тэлеграм-каналаў, але пры гэтым публікуе і свае думкі. Ён параўноўвае пратэсты ў Беларусі і Казахстане, прапаноўваючы варыянты дзеянняў з прысутнымі: здымаць ля дзвярэй за абразлівыя каментары, «выпальваць пад корань» мяцежныя СМІ, і іншыя. Ён падтрымлівае працу сілавікоў па падаўленні пратэсту, высмейвае расійскага блогера Максіма Каца, называе сітуацыю ў Казахстане вайной.
Скрыншот з тэлеграм-канала «Азаронак. СТБ»
Ужо пасля паўночы, 5 студзеня, Азаронак публікуе «алгарытм падаўлення каляровай рэвалюцыі ў Беларусі». У ім ён прыводзіць у прыклад усё тое, што было зроблена ў Беларусі для падаўлення пратэсту: жорсткі разгром пратэстоўцаў, мітынг прыхільнікаў прэзідэнта, кропкавы захоп каардынатараў, чыстка дзяржапарата ды іншае.
Адзін з пунктаў гучыць так: «Поўнае перафарматаванне працы СМІ ў наступальна-радыкальны фармат».
З перапынкам у 5 гадзін, публікацыі ў канале працягнуліся. Асноўны пасыл — звярнуць увагу на паспяховы вопыт Беларусі ў падаўленні пратэстаў. «Ёсць АДКБ, ёсць беларускі шлях падаўлення каляровай рэвалюцыі. Нурсултан Назарбаеў вельмі любіць сваю Радзіму, ён вельмі шмат для яе зрабіў. А любімую не аддаюць», – піша Азаронак. Ён згадвае падзеі на плошчы Цяньаньмэнь, падтрымлівае дзеянні беларускага АМАПа па падаўленні пратэстаў 9-11 жніўня 2020 года ў Беларусі і падтрымлівае сілавы варыянт вырашэння праблемы.
Увечары 6 студзеня стала вядома, што Рыгор Азаронак у ліку іншых беларускіх журналістаў паедзе ў Казахстан асвятляць тое, што адбываецца. Ён сказаў: «Беларусы будуць ведаць, што такое бязмежжа каляровай рэвалюцыі».
Людміла Гладкая. СБ. Беларусь сегодня
Журналіст выдання «СБ. Беларусь сегодня» Людміла Гладкая ў сваім тэлеграм-канале актыўна асвятляе пратэсты ў Казахстане. Як і яе калегі, параўноўвае сітуацыю на вуліцах Казахстана з пратэстамі ў Беларусі, асуджае і крытыкуе пратэстоўцаў. Паведамленняў, у якіх яна гаворыць ад сябе вельмі мала. Галоўным чынам гэта рэпосты з праўладных тэлеграм-каналаў, у другой палове серады з’яўляюцца рэпосты з расійскіх прапагандысцкіх рэсурсаў: RT, Салаўёва.
Навіны з Казахстана ідуць разам з паведамленнямі аб Беларусі. Дзесьці сярод гэтага патоку паведамленняў — ліст, у якім гаворыцца аб увядзенні еўрапейскіх санкцый супраць яе і яе рэакцыя на гэта.
Скрыншот з тэлеграм-канала «Людміла Гладкая»
«Навошта пісаць новыя метадычкі "каляровых рэвалюцый", калі і старыя працуюць», – задаецца пытаннем Людміла Гладкая.
Публікацыі на яе канале аб тым, што пратэст каардынуецца звонку, пратэстоўцы не маюць рацыі і паводзяць сябе агрэсіўна, ёсць адсылкі да Майдана, суперажыванні загінуўшым сілавікам.
Як стала вядома ўвечары 6 студзеня, Людміла Гладкая разам з Рыгорам Азаронкам і «іншымі журналістамі» адпраўляецца ў Казахстан, каб паказаць беларусам і свету тое, што там адбываецца.
Галоўны. Тур
Журналіст тэлеканала АНТ Ігар Тур у сваім тэлеграм-канале 4 студзеня ў 14:33 напісаў першае паведамленне пра сітуацыю ў Казахстане. Дакладней, там ён піша пра беларускія пратэсты, пра тых, хто і навошта туды выходзіў і робіць сваю выснову:
«Калі хтосьці сёння ўважліва сочыць за падзеямі ў Казахстане — то ўбачыць усё тое, што было ў Беларусі ў 2020. І што, казахі самі гэта ўсё? Як «супала» з беларусамі, так?) Глупства.Чалавек, які ў 2022 годзе адмаўляе выкарыстанне ў Беларусі знешняга інструментара каляровай рэвалюцыі ў жніўні-2020 — ідыёт, з якім няма сэнсу весці гутарку. Без крыўд».
У аўторак і сераду Тур робіць рэпосты з праўладных каналаў па тэме Казахстана, ад пракрамлёўскіх журналістаў, піша пра беларускі парадак дня. Часам розніца паміж публікацыямі паведамленняў — менш за 20 хвілін.
Адзін з яго постаў прысвечаны крытыцы прэзідэнта краіны Такаева, які пайшоў на саступкі пратэстоўцам. «Наколькі я ведаю, Казахстан не запытваў дапамогі ў скрупулёзным вывучэнні беларускага досведу гашэння пратэстаў 2020 года. А дарма», — піша Тур.
Скрыншот з тэлеграм-канала «Галоўны. Тур»
Ён параўноўвае пратэстоўцаў з тэрарыстамі, з якімі перамовы не вядуць; папракае Ціханаўскую і Латушку за маўчанне па казахстанскай тэме; заклікае мясцовых блогераў і медыя не маўчаць.
У сераду ў 13:59 Тур піша невялікі пост з загалоўкам «У Казахстане — грамадзянская вайна». Ён упэўнены, што Казахстан і казахі засталіся ў пройгрышы ад сітуацыі, якая склалася. Агульны матыў пастоў у тэлеграме — падтрымка сілавога вырашэння сітуацыі ў краіне, асуджэнне дзеянняў улад.
BELTA
У тэлеграм-канале Беларускага тэлеграфнага агенцтва першае паведамленне пра падзеі ў Казахстане з’явілася 4 студзеня ў 12:56. Гэта скрыншот, на якім можна ўбачыць працоўных і подпіс, што яны абвясцілі забастоўку. БелТА каментуе гэта так: «Казахстан 4 студзеня 2022 — гэта 17 жніўня 2020 у Мінску. Тады экстрэмісты пісалі тое самае і паказвалі тое самае. Ну хіба што назвы прадпрыемстваў і гарадоў былі рознымі, а так проста браты двайняты. Проста дзіву даешся, наколькі Метадычка ўніверсальная».
Скрыншот з тэлеграм-канала BELTA
У тэлеграм-канале пераважаюць навіны пра падзеі ў Беларусі. Па тэме Казахстана тут даюць слова экспертам Аляксею Дзерманту, Алегу Гайдукевічу і іншым. Навіны падаюцца коратка, без ацэначных меркаванняў і эмоцый: пра адстаўку ўрада, увод рэжыму надзвычайнага здарэння, зварот Такаева, колькасці пацярпелых, захопе аэрапорта, запыце аб дапамозе ад АДКБ і іншыя.
Апоўдні 5 студзеня колькасць паведамленняў пра сітуацыю ў Казахстане павялічваецца, з’яўляецца інфармацыя аб тым, што пратэсты каардынуюцца з-за таго, што ў мясцовых тэлеграм-каналах распаўсюджваюцца метадычкі з Беларусі, з’яўляюцца спасылкі на выданні RT, РІА Навіны і іншыя.
Рэакцыя расійскіх дзяржаўных СМІ
Расійская дзяржаўная прэса 4,5 і 6 студзеня ў сваіх заявах, як правіла, падае інфармацыю суха, без эмоцый і коратка. Эмоцыі, заклікі, абвінавачанні ў бок Захаду і папрокі ў бок улад Казахстана можна знайсці ў публікацыях меркаванняў экспертаў. Тут не параўноўваюць падзеі ў Беларусі і Казахстане.
RT на рускай
У тэлеграм-канале Russia Today 4 студзеня ў 15:20 з’явіўся пост, у якім коратка расказваецца пра трэці дзень пратэстаў у Казахстане. Публікуецца шмат міжнародных і расійскіх навін. Да вечара гэтага дня колькасць паведамленняў аб пратэстах у Казахстане павялічваецца: з’яўляюцца відэа, каментары да таго, што адбываецца, пра сутычкі пратэстоўцаў і паліцыі, пра збоі ў працы месэнджэраў, пра зварот прэзідэнта Такаева. Позна вечарам і раніцай 5 студзеня тэма Казахстана — асноўная тэма паведамленняў у тэлеграм-канале.
Раніцай 5 студзеня на канале з’яўляецца перадрук з тэлеграм-канала «Постпраўда», у якім гаворыцца аб тым, што пратэсты — вынік умяшання знешніх сіл і вынік дзейнасці «шматлікіх няўрадавых некамерцыйных арганізацый». Далей публікуецца меркаванне ваеннага карэспандэнта Сямёна Пегава, які называе тое, што адбываецца ў Казахстане, майданам, згадвае ІДІЛ і магчымы рэлігійна-радыкальны ўхіл пратэстаў. Далей публікуюцца іншыя экспертныя думкі, сутнасць якіх падобная: пратэсты каардынуюцца звонку, улады Казахстана адыходзяць пад націскам пратэстўцаў і гэта небяспечна. Ужо раніцай 6 студзеня Сямён Пегаў у сваім каментары для RT адзначыць, што за пратэстам стаяць шматлікія замежныя НКА. Таксама ён згадвае ролю тэлеграм-канала NEXTA у беларускіх пратэстах і дадае, што за гэтымі каналамі могуць стаяць польскія спецслужбы. А эксперт Сяргей Каляснікаў у сваім каментары адзначае, што «сістэмнае навучанне тысяч маладых хлопцаў і дзяўчынак Казахстана, колеру казахскай нацыі, у ЗША. Прычым за грошы Казахстана ж» — адзін з фактараў з’яўлення пратэстаў. Таксама эксперт дае адсылку да падзей у Арменіі і Украіне.
Выданне цытуе Дзмітрыя Пяскова, прэс-сакратара Уладзіміра Пуціна: «Важна, каб ніхто не ўмешваўся звонку». Пазней стане вядома аб тым, што прэзідэнт Такаеў папрасіў дапамогі ў АДКБ.
Скрыншот з тэлеграм-канала «RТ на рускай»
Навіны з Казахстана публікуюцца, як правіла, стрымана і коратка, але ў вялікай колькасці: фота і відэа, каментары афіцыйных асоб, заявы палітыкаў, часам са спасылкай на іншыя медыя — SputnikKZ, РІА Навіны і іншыя. Часам у каментарах пад відэа, на якіх складана ўпэўнена казаць аб тым, што адбываецца, выкарыстоўваюцца словы «нібыта», «магчыма», «меркавана» і г.д. Разам з тым актыўна асвятляюцца актуальныя падзеі з Расіі і свету.
У сераду, 5 студзеня ў 23:20 у канале з’яўляецца рэпост з канала Маргарыты Сіманьян, у якім яна заклікае Расію дапамагчы Казахстану, але пры выкананні некаторых умоў: прызнаць Крым, вярнуць кірыліцу і рускую мову як дзяржаўную і іншыя.
Sputnik Блізкае замежжа
Тэлеграм-канал «Sputnik Блізкае замежжа» раніцай 4 студзеня ў 10:36 апублікаваў пост пра страйк працоўных на нафтагазавым радовішчы Тэнгіз у Казахстане. У канале з’яўляюцца рэпосты з відэа канала «Sputnik Казахстан».
У сераду і чацвер асноўная тэма на канале — пратэсты ў Казахстане: адстаўка ўрада, увядзенне рэжыму надзвычайнага здарэння ў сталіцы, ход пратэстаў у розных гарадах і месцах, звароты Такаева, афіцыйныя заявы палітыкаў і іншыя.
У сераду ў 13:26 публікуецца скрын паведамлення дэпутата Вярхоўнай Рады ад кіруючай партыі з такім каментаром: «На Украіне рады сітуацыі ў Казахстане».
Скрыншот «Sputnik Блізкае замежжа»
Днём 5 студзеня з’яўляецца пост з загалоўкам «Ці ёсць прыкметы каляровай рэвалюцыі ў Казахстане?». У ім палітолаг і гісторык Армэн Гаспаран падкрэслівае, што мірныя пратэстоўцы збіваюць паліцэйскіх, а кантакты каардынатараў пратэсту зарэгістраваны ва Украіне. Таксама задаецца пытанне аб агульным паміж пратэстамі ва Украіне, Беларусі і Казахстане.
Таксама выданне цытуе Маргарыту Сіманьян аб навучанні казахстанскіх студэнтаў у ЗША: «Але вось у чым была хітрасць казахаў за дзяржрахунак навучаць патэнцыйную пятую калону, я так і не зразумела» і пра умовы, на якіх Расія гатовая дапамагчы.
Mash
Тэлеграм-канал Mash піша пра пратэсты ў Казахстане 4 студзеня ў 18:09. Навіны з пратэстнага Казахстана тут чаргуюцца з забаўляльным кантэнтам і навінамі Расіі.
У сераду, 5 студзеня, тэма Казахстана — адна з асноўных на канале. Тут публікуюцца зводкі навін, звароты Такаева, відэа відавочцаў. Як правіла, паведамленні носяць інфармацыйны характар, ацэначныя меркаванні часцей сустракаюцца ў каментарах да неадназначных відэа.
Скрыншот з тэлеграм-канала Mash
Напрыклад, у каментары да аднаго з відэа аўтары тэлеграм-канала даюць ацэнку яго аўтару, які пераблытаў 2020 з 2022-м і пішуць: «Калі занадта бурна адсвяткаваў НГ».
ТАСС
У аўторак, 4 студзеня, у 16:58 у тэлеграм-канале Інфармацыйнага агенцтва ТАСС з’явіўся пост аб звароце прэзідэнта Казахстана Касым-Жомарта Такаева да пратэстоўцаў. У ім палітык просіць не прытрымлівацца заклікаў «дэструктыўных асоб». Пазней тут публікуецца меркаванне эксперта Станіслава Прытчына, дзе ён заклікае ўлады краіны да дыялогу з пратэстоўцамі. ТАСС прыводзіць паведамленне аб важнасці дыялогу з прысутнымі ад АБСЕ
5 студзеня ТАСС публікуе заяву расійскага МЗС: «Уважліва сочым за падзеямі ў брацкай суседняй краіне. Выступаем за мірнае вырашэнне ўсіх праблем у межах канстытуцыйна-прававога поля і дыялог, а не праз вулічныя парадкі і парушэнне закона». Акрамя таго, ТАСС цытуе прадстаўніка беларускага МЗС Анатоля Глаза, у якім ён адзначае, што ягонае ведамства лічыць важным «стабілізаваць сітуацыю ў Казахстане і спыніць беспарадкі і спадзяецца, што казахстанскае кіраўніцтва з гэтым справіцца. Гісторыя пераканаўча даказала, што шлях пераваротаў і рэвалюцый ні да чаго добрага не прыводзіць».
Раніцай 6 студзеня ТАСС піша пра тое, што калектыўныя міратворчыя сілы АДКБ, у склад якіх увайшлі расійскія ПДВ, накіраваны ў Казахстан.
Паведамленні ў канале аб Казахстане маюць інфармацыйны характар, без ацэначных меркаванняў і эмоцый.
РІА Навіны
Паведамленне пра затрыманне ўдзельнікаў несанкцыянаванага мітынгу ў Нур-Султане з’явілася ў стужцы агенцтва РІА Навіны 4 студзеня ў 15:42. У ім паведамляецца, што людзі выступілі супраць двухразовага росту коштаў на звадкаваны газ. Да вечара з’яўляецца пост са зводнай інфармацыяй аб тым, што адбываецца ў Казахстане і пра абмежаванні з-за каменданцкай гадзіны.
Днём 5 студзеня РІА Навіны перадае словы прэс-сакратара Уладзіміра Пуціна Дзмітрыя Пяскова аб магчымай дапамозе Казахстану: «Перакананы, што нашы казахстанскія сябры могуць самастойна вырашыць свае ўнутраныя праблемы. Па ягоных словах, важна, каб ніхто не ўмешваўся звонку».
Скрыншот з тэлеграм-канала «РІА Навіны»
Выданне прыводзіць словы Рамзана Кадырава пра сітуацыю ў Казахстане і просьбу не паддавацца на правакатараў: «Вайна ніколі да добрага не прыводзіць, вайна разбурае, знішчае і забівае… Прашу тых, хто стаіць на чале гэтых пратэстаў, спыніцца. Пабойцеся Усявышняга, вам адказваць за гэта на тым свеце».
Вечарам 5 студзеня РІА Наівны цытуе Такаева: «Пад Алма-Атой зараз ідзе ўпарты бой тэрарыстычных банд з паветрана-дэсантнымі падраздзяленнямі мінабароны». І пасля цытуе кіраўніка кабінета Дзярждумы па справах СНД Канстанціна Затуліна: «Расія павінна неадкладна разгледзець зварот Такаева аб дапамозе — але не ўмешвацца наўгад, а зразумець, што будзе лепшым спосабам для стабілізацыі».
Раніцай 6 студзеня з’яўляецца заява Леаніда Калашнікава, у якой ён называе групы пратэстоўцаў бандамі і згадвае касмадром «Байканур»: «Там жа і Байканур, і іншыя структуры, якія трэба ахоўваць ад такіх банд і, у выпадку неабходнасці, абараняць. Для гэтага АДКБ і існуе — не толькі абарона ад знешняга нападу, але і ад такіх фактараў».
Тэма пратэстаў у Казахстане — адна з ключавых. Выданне інфармуе пра тое, што адбываецца, прыводзіць фота і відэа з месца падзеяў, цытуе палітыкаў, але не запрашае экспертаў для ацэнкі сітуацыі.
Што гэта значыць?
Як бачна з нашага агляду, расійскія (пракрамлёўскія) СМІ ў першыя дні пратэстаў у Казахстане асвятлялі гэтую тэму досыць стрымана, у адрозненні ад іх беларускіх калегаў. Беларускія праўладныя тэлеграм-каналы з першых дзён сталі абразліва выказвацца ў адрас пратэстоўцаў, называючы іх «мразямі» і «экстрэмістамі».
У падачы інфармацыі аб уводзе войскаў АДКБ у Казахстан рыторыка вар’юецца ад нейтральнай да больш і адкрыта ўхваляльнай з боку прадзяржаўных СМІ.
Акрамя таго, варта заўважыць, што беларускія дзяржаўныя СМІ і праўладныя тэлеграмы-каналы актыўна рэпосцяць расійскіх калег.
