На русском языке:
Мнение. «Нашы грошы»: После $375 – все хорошо. Узнали точно, сколько «глубинному беларусу» нужно для счастья
Тэлеграм-канал «Нашы грошы» апублікаваў тэкст аб тым, якую суму беларусы за межамі МКАД лічаць дастаткова дастатковай для добрага жыцця. Прыводзім гэты тэкст без змен.
«Людзі з невысокімі даходамі могуць абмаляваць парог летуценняў пра свой фінансавы дабрабыт дастаткова канкрэтна, таму што ім даводзіцца апераваць невялікім сумамі. Урад нашай краіны доўгі час быў упэўнены, што мяжа летуценняў непатрабавальнага электарату – $500. Вакол гэтай магічнай лічбы, як мухі вакол мармеладу, рояцца думкі прапагандыстаў і чыноўнікаў усіх рангаў да гэтага часу.
Але адкуль узялася гэтая сума? Як атрымалася вылічыць патаемныя жаданні «глыбіннага беларуса»? Хутчэй гэта на ўзроўні адчуванняў. Мы ж вырашылі падысці да пытання больш грунтоўна, правёўшы рэальныя разлікі, і прыйшлі да дастаткова цікавых высноў.
Канец мінулага года азнаменаваўся адразу некалькімі тэндэнцыямі, у якіх зусім адназначны сукупны эфект. З аднаго боку, закрыццё еўрапейскага рынку, санкцыі, эканамічны крызіс. З іншага – значны рост заработных плат, у тым ліку і ў валютным эквіваленце, да велічынь, якіх раней ніколі дасягнуць не ўдавалася.
Звярнуўшы ўвагу на дадзеныя па зарплаце і ашчадным паводзінам беларусаў, якія публікуе Нацбанк, мы ўбачым, што, калі трэнд на рост зарплаты стаў заўважны не толькі прапагандыстам, але і насельніцтву, з’явіўся стабільны попыт на валюту. Дастаткова сказаць, што з верасня па снежань 2022 года насельніцтва на чыстай аснове купіла $472 млн.
Калі паглядзець у гістарычнай рэтраспектыве, дык стане зразумела, што валютны рынак Беларусі заўсёды вельмі чула рэагаваў на рост заробкаў. Калі падсумаваць у цэлым усю прададзеную і набытую, напрыклад, з 2010 года валюту, то апынецца, што насельніцтва за апошнія 12 гадоў было чыстым прадаўцом (сукупна прадаўшы на $2 млрд больш, чым купіўшы), гэта значыць, назапасіць так і не ўдалося. Тым не менш, у перыяды «зарплатнай адлігі» людзі актыўна аднаўлялі «запасы», якія даводзілася марнаваць у перыяды крызісаў.
Асаблівасці такіх паводзін закладзены ў важнай праблеме беларускай эканомікі – «пастцы сярэдняга даходу». Такая эканоміка з-за невысокага росту вытворчасці, яе слабой дыверсіфікацыі і цяжкасцей з доступам на знешнія рынкі не ў стане за кошт уласнага развіцця задавальняць попыт пры росце заработных плат. Так, са зʼяўленнем «лішніх» грошай, беларусы іх не проста адкладаюць, а ўкладваюць у замежную валюту, якую кладуць пад матрац (гэта значыць, ураду гэта не выгадна). Мала таго, беларусы пераходзяць у іншую мадэль спажывання: пачынаюць купляць Samsung замест Атланта, Indesit замест Гефеста, Ikea замест Пінскдэрва. Усё гэта прыводзіць да росту імпарту і далейшай далярызацыі эканомікі. Але дзе ж тая грань, пасля якой пачынаецца беларуская «пастка сярэдняга даходу»?
Спрабуючы высветліць дакладную суму, мы прааналізавалі валютны рынак з 2010 па 2022 год, і палічылі, як паводзілі сябе беларусы на валютным рынку пры розных узроўнях заробкаў: куплялі валюту ці, наадварот, здавалі яе. Аказалася, што рубікон, пры якім насельніцтва хутчэй купляе валюту, чым прадае, у гэты перыяд прыпадае на зарплату $375 у месяц. Груба кажучы, гэта тая грань, пасля якой ужо хапае на «выжыць» і можна хоць трохі адкладаць.
Характэрна, што за гэты час беларускі вытворца хаця і зрушваецца ў бок больш плацежаздольнага попыту і імкнецца яго задаволіць, але робіць гэта недастаткова актыўна. Таму ў цэлым атрымліваецца, што мясцовы вытворца хутчэй арыентаваны на бяднейшага спажыўца, і дзяржсектару невыгодныя багатыя беларусы! Бо яны будзе хутчэй збіраць валюту, і пры гэтым зусім не настроены падтрымліваць малаканкурэнтнае айчыннае прадпрыемства-зомбі, купляючы яго прадукцыю. Для таго каб адаптавацца пад вялікія чаканні з боку насельніцтва, патрабуецца адчынены рынак, вольная канкурэнцыя і надзейнае заканадаўства…
Адпаведна, высновы аб тым, ці ёсць у цяперашняга ўрада рацыя імкнуцца да «больш, чым па $ 500», вы можаце зрабіць самі».
