На русском языке:
Мнение. Егор Лебедок о непубликуемом экспорте и импорте
Аглядальнік Ягор Лебядок у сваім тэлеграм-канале разглядае непублікаваны экспарт Беларусі за 2020 год. Дэталёвы разбор апублікаваны на сайце выдання «Беларусы і рынак» Прыводзім яго словы без зменаў.
Да тавараў, аб’ёмы і сумы экспартных/імпартных здзелак па якіх адкрыта не публікуюцца ў статыстыцы знешняга гандлю Рэспублікі Беларусь, адносяцца тавары наступных пазіцый Таварнай наменклатуры знешнеэканамічнай дзейнасці (ТН ЗЭД):
- тытунь і прамысловыя замяняльнікі тытуню;
- элементы хімічныя радыёактыўныя і ізатопы радыёактыўныя і іх спалучэнні ; сумесі і рэшткі, якія змяшчаюць гэтыя прадукты;
- жэмчуг прыродны або культываваны, каштоўныя або напаўкаштоўныя камяні, каштоўныя металы, металы, плакаваныя каштоўнымі металамі і вырабы з іх; біжутэрыя; манеты;
- танкі і іншыя баявыя самаходныя бронемашыны, часткі да іх;
- лятальныя апараты, касмічныя апараты і іх часткі;
- зброя і боепрыпасы; іх часткі і прыналежнасці.
Але кошт такіх тавараў улічваецца ў сумарным экспарце/імпарце, які прыводзіцца ў базе даных статыстыкі знешняга гандлю Нацыянальнага статыстычнага камітэта Рэспублікі Беларусь. Гэта дазваляе разлічыць кошт тавараў з закрытых пазіцый як рознасць апублікаванага сумарнага імпарту/экспарту і кошту тавараў з адкрытых пазіцый.
У 2020 годзе экспарт ва ўсе краіны свету па закрытых таварных пазіцыях склаў 1493,3 млн (тут і далей кошт – у далярах ЗША), або 5,1% ад сумарнага экспарту за год. Імпарт па аналагічных пазіцыях склаў 859,9 млн (2,6% ад гадавога імпарту). Сальда гандлёвага балансу па таварах закрытах пазіцый у апошнія 5 гадоў станоўчае.
Ілюстрацыя: belmarket.by
Асноўным напрамкам экспарту з’яўляецца не Расія, і наогул не дзяржава, а такі пункт статыстыкі, як «Краіна невядомая» – 796,4 млн, або 53,3% усяго непублікаванага экспарту. Графа «Краіна невядомая» выкарыстоўваецца Белстатам для «далічэнняў» экспартна-імпартных аперацый, афіцыйных дадзеных па краіне прызначэння якіх няма. Гэта могуць быць, напрыклад, тавары, прададзеныя ў Duty Free, імпарт б/к аўтамабіляў і інш.
Аналіз размеркавання непублікаванага экспарту па месяцах паказвае, што сумарны аб’ём экспарту тытунёвай прадукцыі ў 2015 годзе складаў 171,9 млн (з 2016 года дадзеныя закрытыя).
Так што улічваючы магчымасці тытунёвых фабрык Беларусі, можна меркаваць, што не менш за 690 млн непублікаванага экспарту ў «Краіна невядомая» – гэта экспарт цыгарэт адкрытымі і ценявымі спосабамі ў ЕС і Расію.
Ёсць краіны, у якія беларускі экспарт вызначаецца асабліва закрытымі таварнымі пазіцыямі, напрыклад Лаос – 5,4 млн (верагодна, пастаўка ўзбраенняў). Краіны, з якіх арганізацыі Беларусі імпартуюць практычна толькі тавары па непублікуемых пазіцыях, размешчаны ў Афрыцы. Гэта, напрыклад, Малаві – 4,2 млн (тытунь) і Зімбабвэ – 9,4 млн, у 2,5 разы больш, чым у 2019 годзе. З Зімбабвэ часта звязваюць экспарт алмазаў і золата. Паводле даных Міністэрства фінансаў, у 2020 годзе арганізацыі Беларусі толькі з Расіі імпартавалі алмазнай сыравіны на 4,4 млн. Таму найбольш верагодным імпартуемым таварам з Зімбабвэ можна назваць золата (магчыма, нароўне з тытунем). Экспарт алмазнай сыравіны з Беларусі склаў 118,4 тыс у Расію і 968,7 тыс у Ізраіль.
Табліца: Ягор Лебядок
Па кошце пастаўленых беларускіх тавараў з закрытых пазіцый лідарам у 2020 годзе стаў Афганістан. Пастаўкі па закрытых пазіцыях склалі 89,3% усяго экспарту ў гэтую краіну і рэзка выраслі ў апошнія два гады: у 2018 годзе – 4,9 млн, у 2019-м – 67,2 млн. Па адкрытых крыніцах цяжка сказаць, што менавіта Беларусь паставіла. У красавіку 2019 года падпісана пагадненне паміж урадамі дзвюх краін аб ваенна-тэхнічным супрацоўніцтве. Вясной і восенню 2019 года з Беларусі з удзелам Індыі і Расіі ў Афганістан было пастаўлена па два расійскія верталёты Мі-35. Па інфармацыі SIPRI, доля імпарту ўзбраенняў Афганістана з Беларусі склала 1% (каля 30 млн, 2019 год). Магчыма, у 2020 годзе аналагічныя здзелкі працягнуліся, паколькі такія вялікія сумы ў частцы ўзбраенняў спалучаны з пастаўкамі авіятэхнікі, сістэм СПА і ракетных комплексаў. Варта адзначыць, што ў 2020 годзе амаль дзесяціразова вырас экспарт па зачыненых пазіцыях у Таджыкістан. Пасол Беларусі ў Таджыкістане з’яўляецца па сумяшчальніцтве і паслом у Афганістане, рэгулярна праходзяць трохбаковыя бізнэс-форумы.
Таму, можна меркаваць, што і ў Таджыкістан ідзе прадукцыя, аналагічная той, што пастаўляецца па закрытых пазіцыях у Афганістан. Што канкрэтна – узбраенне, тытунёвая прадукцыя, каштоўныя металы і камяні, пакуль сказаць цяжка.
Доля Расіі ў экспарце беларускіх тавараў па закрытых пазіцыях складае 10,2%. Экспарт такіх тавараў у 2020 годзе вырас. Але непублікаваны экспарт у Расію, як ні дзіўна, у асноўным фарміруецца не ўзбраеннямі, а пастаўкай каштоўных камянёў і металаў, вырабаў з іх. Паводле інфармацыі расійскай статыстыкі, імпарт тавараў з Беларусі па гэтай групе склаў 108 млн. Расійская статыстыка публікуе даныя і па тытунёвай прадукцыі: імпарт з Беларусі ўсяго на 472,9 тыс., што, хутчэй за ўсё, істотна адрозніваецца ад рэальных аб’ёмаў. Па сакрэтным кодзе (зброя, боепрыпасы, ваенная тэхніка, самалёты і прыродны газ) Расія імпартавала з Беларусі менш чым на 10 млн, хаця ўлік можа адрознівацца ад беларускага. Тут дарэчна згадаць, што частка ўзбраенняў і камплектуючых можа праходзіць па адкрытых пазіцыях (радыёлакацыйная апаратура, мікрасхемы, аптычныя прыцэлы, танкавозы).
Кратнае змяншэнне непублікаванага імпарту з Расіі ў 2020 годзе звязана з буйнымі пастаўкамі расійскага ўзбраення ў Беларусь у 2019 годзе. У прыватнасці, на 117200000 пастаўлена чатыры знішчальнікі Су-30СМ. У снежні Расія паставіла ў Беларусь тавараў па закрытых пазіцыях прыкладна на 270 млн (у расійскай статыстыцы гэтая сума не фігуравала). Сума супастаўная з коштам ядзернага паліва для БелАЭС, але прэс-сакратарка Міністэрства энергетыкі Жана Зянкевіч у снежні 2019 года паведаміла, што ў той час паліва яшчэ не прыехала. Магчыма, гэта былі тавары для рээкспарту, напрыклад у тыя ж Афганістан і Таджыкістан у 2020 годзе.
Непублікаваны экспарт у ААЭ дасягнуў максімуму за ўсе гады: у 28 разоў больш, чым у 2019 годзе. Прычым практычна ўвесь такі экспарт прыпаў на жнівень, верасень і кастрычнік 2020 года.
Магчыма, гэта пастаўкі верталётаў і іншай авіятэхнікі (раней Беларусь пастаўляла ў ААЭ верталёты Мі-24, якія былі заўважаны ў баявых дзеяннях у Лівіі). Хоць, з улікам часу экспарту, не выключана, што гэта былі каштоўныя металы і камяні.
Непублікаваны экспарт у Азербайджан у 2018 годзе – 222,5 млн – быў максімальным сярод краін за ўсе гады і вызначаўся ўдалай здзелкай па пастаўцы РСЗА «Паланэз» і іншых узбраенняў. У 2020 годзе такі экспарт рэзка знізіўся, але гэта не трэба звязваць з вайной у Нагорным Карабаху. Проста Азербайджан выйшаў на насычэнне ў закупцы беларускіх узбраенняў, прасцей кажучы, яму не трэба столькі «паланэзаў».
Ілюстрацыя: belmarket.by
Непублікаваны імпарт з Кітая ў апошнія пяць гадоў шмат у чым вызначаецца закупкамі камплектуючых да РСЗА «Паланэз» і ракет для яго, у тым ліку і для продажу ў Азербайджан. З улікам цікавасці беларускага боку да тытунёвай прамысловасці Кітая, магчыма, тавараабарот ідзе і ў гэтым напрамку. Вялікія сумы імпарту з Бразіліі і ЗША звязаны з закупкай для «Белавія» самалётаў Embraer і Boeing, са Швейцарыі – самалёта для кампаніі BySky. Украіна, верагодна, пастаўляе тытунёвую прадукцыю, камплектуючыя вырабы авіятэхнікі.
